Voorjaarskluifzwam: alles over deze giftige paddenstoel in België & veiligheidsrisico's

GIFTIGE PADDENSTOELEN IN BELGIË - Voorjaarskluifzwam

Gyromitra esculenta (Pers. : Fr.) Fr.

Franse namen: Gyromitre comestible, Gyromitre moricaude
Nederlandse namen: Voorjaarskluifzwam, Grote kluifzwam
Duitse namen: Frühjahrslorchel, Giftlorchel

Deze paddenstoel is uniek als enige Ascomyceet in onze selectie, terwijl de andere 15 tot de Basidiomyceten behoren. Bij Basidiomyceten worden de sporen geproduceerd op kleine steeltjes (sterigmata) die eindigen op een knotsvormige cel, de basidie. Ascomyceten daarentegen vormen hun sporen, meestal per 8, binnen een langwerpige cel die we de ascus noemen.

Habitat en verschijningstijd

Hoewel zeldzaam in West-Europa, kan deze soort lokaal in grote aantallen voorkomen. De paddenstoel gedijt vooral in bergachtige streken en verschijnt in het voorjaar, meestal kort na de Morieljes, voornamelijk onder dennenbomen.

Mogelijke verwisselingen

Gyromitra esculenta staat bekend als een culinair hoogwaardige paddenstoel, vergelijkbaar met Morieljes [Morchella esculenta (L.: Fr.) Pers. en andere soorten], die eveneens voorjaarsAscomyceten zijn. Ondanks zijn populariteit bij paddenstoelenliefhebbers en verkoop op markten, is deze soort in werkelijkheid gevaarlijk.

Vergiftiging

De paddenstoel bevat een toxine die het gyromitriensyndroom veroorzaakt (ook wel "helvellisch" genoemd). Deze gifstof wordt grotendeels onschadelijk gemaakt door langdurig koken of drogen, waardoor gedroogde of ingeblikte exemplaren doorgaans veilig geconsumeerd kunnen worden.

Er zijn echter verontrustende gevallen bekend waarbij: - Vergiftigingen optraden ondanks alle voorzorgsmaatregelen - Mensen na herhaaldelijke veilige consumptie plotseling ernstig vergiftigd raakten - Individuele overgevoeligheid werd vastgesteld Daarnaast verschilt het toxinegehalte vermoedelijk per populatie.

Het gyromitriensyndroom manifesteert zich relatief laat (10-24 uur na consumptie) met gastro-intestinale klachten, gevolgd door ernstige beschadiging van lever, nieren en zenuwstelsel. Kenmerkend is het optreden van koorts, wat ongebruikelijk is bij andere paddenstoelenvergiftigingen. De aandoening kan dodelijk zijn, wat de vraag oproept of de Franse aanduiding "eetbaar" niet herzien moet worden, temeer daar er ook vermoedens zijn over mogelijke kankerverwekkende eigenschappen.

Ook de Kroonvormige aardster (Sarcosphaera coronaria (Jacq.) Schröter), een andere voorjaarsAscomyceet, wordt verdacht van vergelijkbare gevaarlijke eigenschappen.