GIFTIGE PADDENSTOELEN IN BELGIË - Voorjaarskluifzwam

GIFTIGE PADDENSTOELEN IN BELGIË - Voorjaarskluifzwam

Gyromitra esculenta (Pers. : Fr.) Fr.

Franse namen: Gyromitre comestible, Gyromitre moricaude
Nederlandse namen: Voorjaarskluifzwam, Grote kluifzwam
Duitse namen: Frühjahrslorchel, Giftlorchel

Deze paddenstoel is de enige Ascomyceet van onze selectie, de 15 andere behoren tot de klasse van de Basidiomyceten. Bij deze laatsten worden de sporen, elementen voor de verspreiding van de soort, geproduceerd op kleine steeltjes (de sterigmata) die eindigen op een cel meestal in de vorm van een knots, de basidie; bij de Ascomyceten daarentegen worden de sporen gevormd, vaak per 8, binnenin een langwerpige cel, de ascus genoemd.

Habitat en verschijningstijd

Deze soort is zeldzaam in West-Europa, maar het komt voor dat deze paddenstoel plaatselijk in grote overvloed aanwezig is. Ze is vooral verspreid in bergachtige gebieden en ontwikkelt zich in de lente, vaak een beetje na de Morieljes, over het algemeen onder dennen.

Mogelijke verwisselingen

Gyromitra esculenta is een uitstekende paddenstoel, van culinaire kwaliteit bijna vergelijkbaar met die van de Morieljes [Morchella esculenta (L.: Fr.) Pers. en andere soorten], die ook voorjaarsAscomyceten zijn; hij wordt gewaardeerd door vele liefhebbers, verkocht op bepaalde markten, ingemaakt... En toch is het in feite een gevaarlijke paddenstoel.

Vergiftiging

Hij bevat een toxine die het gyromitriensyndroom veroorzaakt (soms ook "helvellisch" genoemd), maar deze stof wordt vernietigd, althans grotendeels, bij langdurig koken of bij uitdroging; dit verklaart met name dat gedroogde Gyromitra's of ingeblikt normaal geconsumeerd worden zonder ongevallen te veroorzaken. Maar er zijn echter verontrustende feiten: men kent immers vergiftigingen die optraden terwijl alle voornoemde voorzorgsmaatregelen waren genomen, gevallen waarbij een herhaalde consumptie zonder ongemak plots gevolgd werd door een ernstige vergiftiging, ook bijzondere individuele gevoeligheden...; ten slotte zijn er ongetwijfeld variaties van de ene populatie Gyromitra's naar de andere wat betreft het toxinegehalte.

Het gyromitriensyndroom kenmerkt zich door een vrij late verschijning (van 10 tot 24 uur na de maaltijd), met gastro-intestinale stoornissen gevolgd door ernstige lever-, nier- en zenuwbeschadigingen; men merkt vaak koorts op, wat normaal niet bestaat bij andere vergiftigingen door paddenstoelen. Een dodelijke afloop is dan niet zeldzaam en men kan zich daarom afvragen of men niet zou moeten proberen het Franse kwalificatief "eetbaar" dat aan deze paddenstoel gehecht is te laten "vergeten", waarvan men bovendien het kankerverwekkende vermogen heeft vermoed.

Een andere voorjaarsAscomyceet, de Kroonvormige aardster, Sarcosphaera coronaria (Jacq.) Schrôter, wordt verdacht van dezelfde bijzonderheden als Gyromitra esculenta.